Pialat's 'Van Gogh'

André belt. Hij staat in de Aldi van Veendam naast een bak met dvd's. In de bak ligt naast wat films van Ozon een tweetal dvd's van Maurice Pialat's film 'Van Gogh'. Voor nog geen zeven euri. Of hij die moet kopen? Mijn hart maakt een sprongetje en ik begin tegen Andre te raaskallen. Wat ik bedoel is: "heel erg ja! Alletwee! Eén voor jou en één voor mij."
Ik heb 'Van Gogh' twee keer gezien, in de jaren negentig. Ik herinner me het hoofd van Jacques Dutronc in de titelrol en verder alleen dat dit een fabelachtig goede film is. En dat het tijdschrift 'Skrien' er uitgebreid aandacht aan besteedde. In de derde houten Ikea-tijdschriftenbak (organisatie!) vind ik het Skrien-nummer van oktober 1992.
Skrien was in de jaren tachtig en negentig een prachtig tijdschrift, besmet door het virus van de semiotische theorie maar met aanstekelijk enthousiasme voor precies de juiste films. Maar liefst drie artikelen werden gewijd aan Pialat's film. In de eerste plaatst Michel Hommel 'Van Gogh' binnen, of eigenlijk buiten, het genre 'Van Gogh-film'. Pialat is de enige die de schilder als mens afbeeldt, bij vlagen zelfs als "vervelende klootzak" en "pathologische dwarsligger". Alle clichés ontbreken ("Het zal Pialat worst wezen of Van Gogh nu wel of niet een genie was") en 'Van Gogh' is daarmee volgens Hommel "de ultieme Van Gogh-film, en het einde van een genre."
In het tweede artikel vergelijkt Mart Dominicus de film met een impressionistisch schilderij, waarin fragmentarische scėnes uiteindelijk een geheel vormen dat vooral sfeer heeft. De afwezigheid van een stuwende vertelling maakt het juist mogelijk de schilder als een fysiek en nuchter mens neer te zetten, een mens bovendien met een omgeving die helemaal niet gericht is op de beroemdheid in haar midden. Als Van Gogh sterft gaat de omgeving dan ook gewoon door, alsof er niets gebeurd is: "Er is amper verdriet - het wordt althans niet geuit. Plots, tijdens de werkzaamheden, laat de patron per ongeluk een houten luik op de voet van zijn vrouw vallen. Ze schreeuwt het uit .... Je laat de bekendste schilder ter wereld bijna terloops sterven, maar janken laat je ze pas als iets echt pijn doet."
Wie in een film over Vincent van Gogh vooral clichés wil zien zal in het citaat terecht een aansporing lezen om Pialat's film te mijden. Wie een zeldzaam voorbeeld van film op zijn best wil zien weet waar hij naar toe moet. De Aldi in Veendam. Misschien hebben ze achter nog een paar liggen.